"هیچ ثروتی چون عقل و هیچ فقری چون جهل و هیچ میراثی چون ادب و هیچ پشتیبانی چون مشورت نخواهد بود."
امام علی(ع)
از نشانههای مهم این دوران آشفتگی، بیثباتی، خجالتی شدن و حساسیت بیش از حد میباشد. همچنین تغییرات فیزیک و روانی متعددی که برای فرد به وجود میآید، باعث میشود شرایط سختتر شود. همین ویژگیهاست که باعث میشود فرد نیاز به مراقبت خاص داشته باشد تا در این فراز و نشیب به پایان نامناسبی نرسد.
یکی از ویژگیهایی که در این دوران باید توجه بسیاری به آن شود، عزت نفس در نوجوانان است. عزت نفس همان ویژگیای است که در موقعیت شخص در آینده تاثیر مهمی میگذارد و میتواند به شکست یا موفقیت او منجر شود. با توجه به این تغییرات مختلف روحی و جسمی در دوران نوجوانی، باید توجهمان به عزت نفس در این دوران چندین برابر شود.
عزت نفس همان حسی است که انسان نسبت به خود دارد و متشکل از دو حس ارزشمندی و توانمندی است.ارزشمندی به معنای ارزش و احترامی است که شما برای خود قائلید و توانمندی نشان دهنده توانایی شما در انجام کارهای مختلف است. یک نکته مهم در این میان این است که عزت نفس را با اعتماد به نفس اشتباه نگیرید و این دو را به جای هم به کار نبرید. دوران نوجوانی، دورانی است که در آن فرد پا به اجتماع بزرگتری میگذارد و غیر از خانواده خود با افرادی برخورد میکند که ممکن است برای او مهم شوند یا نشوند. حسی که نوجوان از این برخوردها و حضور در اجتماع به دست میآورد تاثیر بسیاری در عزت نفس او دارد و ممکن است آن را افزایش یا کاهش دهد.
همه ما به داشتن عزت نفسی مناسب نیازداریم پس باید به دوران نوجوانی توجه کنیم و نگذاریم بیهوده عبور کند. ما در این دوران باید خود را باور کنیم و نسبت به خود احساس خوشنودی پیدا کنیم و همینطور این حس را نسبت به اطرافیانمان نیز داشته باشیم.با ایجاد این حس خوب در وجودمان میتوانیم به خود و اطرافیانمان اطمینان کرده و با مسائل زندگی به خوبی روبهرو شده و از پس آن بربیاییم. طبق تحقیقاتی که توسط کارشناسان این موضوع انجام شده، سلامت جسمانی تاثیر مهمی در عزت نفس نوجوانان (خصوصا دختران) دارد. زمانی که خانواده نوجوان از بهداشت روانی مناسبی برخوردار باشند، نوجوان بهتر با تغییرات دوران نوجوانی کنار آمده و از عزت نفس بهتری برخورار میشود.
یکی از تحقیقات جالبی که در رابطه با عزت نفس در نوجوانان انجام شده این است که عزت نفس بالا در این دوران، احتمال ابتلا به افسردگی، افزایش کلسترول و ابتلا به اضافه وزن و چاقی را در دوران میانسالی به میزان قابل توجهی کاهش میدهد.همچنین داشتن تحصیلات دانشگاهی والدین و برخورداری از وضع اقتصادی مناسب، از عواملی تاثیر گذار روی این احساس بوده و عزت نفس را به صورت چشمگیری افزایش میدهد.
قائده کلی این است که با افزایش سن در دوران نوجوانی، میزان عزت نفس نیز افزایش پیدا کند. (البته اگر شرایط مناسب فراهم باشد) ولی در رابطه با این قاعده تفاوتهایی میان دختران و پسران وجود دارد.
تحقیقات مختلفی روی نوجوانان انجام شده و طبق آخرین و معتبرترین آنها که روی ۳۰۰۰ نوجوان انجام شده، مشخص شد عزت نفس پسران نسبت به دختران بالاتر است.اگر در دوران دبیرستان عزت نفس دختران را مورد بررسی قرار دهید، متوجه میشوید که اکثر آنها نسبت به خود حس خوبی داشته و از عزت نفس بالایی برخوردارند ولی زمانی که همین دختران وارد دبیرستان شده و دوران نوجوانی را آغاز میکنند، کمتر از یک سوم آنها همچنان این عزت نفس خوب را دارند.در رابطه با پسران نیز این اتفاق میافتد ولی تعداد پسرانی که با ورود به نوجوانی عزت نفسشان کاهش پیدا میکند، کمتر از دختران است.
۶۷ درصد پسران در دبستان از عزت نفس خوبی برخوردارند درحالی که وقتی به دبیرستان و نوجوانی وارد میشوند، این آمار به ۴۶ درصد افت میکند. نسبت همین درصدها در دختران ۶۰ و ۲۹ است.
دارای عملکرد مستقل هستند.
برای خود تکیهگاه انتخاب نکرده و به کسی تکیه نمیکنند.
مسئولیتپذیر هستند.
افراد گوشه گیری نیستند و زمانی که در جمع افراد غریبه قرار میگیرند، احساس ترس نمیکنند.
با راحتی و بدون هیچ مشکلی نظرات خود را بیان میکنند.
نظرات و عقایدشان برای آنها بسیار مهم است و به راحتی از آنها دفاع میکنند.
هنگام مواجه با شکست، آن را به راحتی پذیرفته و با درس گرفتن از شکستشان، به حرکت ادامه میدهند.
لبهای آویزان
لرزش خفیف دستها
چهره پژمرده و غمگین
چشمهای غمگین
صدای ضعیف و لرزان
ظاهر نامرتب و شلخته
کمرو
پرخاشگر
مغرور
تشنه تحسین شدن توسط دیگران
بخل و حسادت
همیشه مشکوک بودن
نگران بودن
عدم احساس شایستگی
و...
راههای افزایش عزت نفس در نوجوانان
با توجه به اهمیت عزت نفس در نوجوانان باید به فکر افزایش آن بود و به این نکته توجه داشت که این افزایش یک شبه اتفاق نمیافتد و باید با صبر و حوصله روی آن کار کرد تا بهبود پیدا کند.
همه افراد دارای نکات منفی هستند و شما نمیتوانید کسی را پیدا کنید که بیعیب و نقص باشد. پس عیبهای خود را بزرگ نکنید و از آنها برای خود غول نسازید.شما میتوانید نکات منفی خود را با استفاده از روشهای مناسب از بین برده و بهبود دهید. یک روش مناسب برای اینکه به نکات منفی خود بال و پر ندهید، نگاه کردن به نکات مثبت خود است.شما میتوانید نکات مثبت و قوت خود را روی کاغذی بنویسید و آن را جایی جلوی چشم خود بگذارید. زمانی که احساسات منفی سراغتان آمد، آنها را مرور کرده و سعی کنید از آن حال دربیایید.
زمانی که شما انسان ایده آل گرایی باشید و در هرچیزی به دنبال بهترین باشید، اگر با توجه به تواناییهای خود نتوانید به آن هدفی که دارید برسید، عزت نفس خود را نابود میکنید. خصوصا در دوران نوجوانی که روحیه فرد بسیار حساس است و هر موضوع اینچنینی میتواند تاثیر بسیار زیادی داشته باشد. شما باید با توجه به توانایی خود اهدافتان را بچینید و دست از ایده آل گرایی و کمال طلبی بردارید. روی بینقص بودن تمرکز نکنید بلکه انرژی خود را روی رسیدن به هدفتان بگذارید.
هیچ کس بدون اشتباه کردن به جایی نمیرسد. اشتباه راهی است که از طریق آن میتوانید به موفقیت برسید. با درس گرفتن از آنها شما میتوانید بهتر از قبل عمل کنید. پس اینگونه فکر نکنید که هر اشتباهی پایان راه است و بعد از آن باید سرجای خود مانده و حرکت نکنید. بلکه باید از آن بیاموزید و با قدرت بیشتر ادامه دهید.
برخی از نوجوانان به خاطر حتی کوچکترین اشتباهی که مرتکب میشوند، به قدری سخت گرفته و خود را سرزنش میکنند که تمام روحیه خود را از بین برده و دیگر نمیتوانند ادامه دهند. این کار یک خطای برزگ است. به خاطر اشتباهاتتان باید خود را سریع ببخشید و از این فرصت برای قدرت گرفتن استفاده کنید.
دوره نوجوانی، دورهایست که افراد در آن به دنبال پیدا کردن علایق و اهدافشان هستند. زمانی که شما علاقه و استعداد خود را پیدا کرده و آن را به عنوان هدف خود برگزینید و برنامهریزی مناسبی نیز داشته باشید که به آن برسید، عزت نفستان به شکل چشمگیری تغییر کرده و بهبود پیدا میکند.
برای پیدا کردن استعداد و علاقه، لازم است که کارهای مختلف را امتحان کنید تا متوجه شوید در کدام کار خوبید و کدام کار را دوست ندارید. به این صورت است که هم عزت نفستان افزایش پیدا میکند و هم شما هدف خود را چیدهاید و به راحتی به موفقیت خواهید رسید.
احساس مفید بودن یکی از احساساتی است که به نوجوانان کمک میکند ارزشمند بودن خود را درک کنند. روحیه نوجوانان این را میطلبد که احساس کند کاری که انجام میدهد مفید است و او نیز فردی مفید برای جامعه و اطرافیان است.
میتوانید برای ایجاد این حس درون خودتان و افزایش عزت نفس به انجام کارهایی از قبیل کمک به دوستان در درس، کمک به انسانهای نیازمند و … بپردازید.
نوجوانان در این دوران به ظاهر و وضع فیزیکی خود اهمیت بسیاری میدهند و در این بین ممکن است یک سری نکاتی که باب میلشان نیست، تاثیر زیادی روی عزت نفس آنها داشته باشد. یکی سری از این نکات غیرقابل تغییر است و شما نمیتوانید تغییری در آن به وجود آورید. برای مثال شما نمیتوانید رنگ چشم خود را تغییر دهید. اینها ویژگیهایی هستند که باید فقط آنها را بپذیرید.ولی یک سری از ویژگیها قابل بهبود میباشند. برای مثال شما با ورزش کردن میتوانید به اندام دلخواه خود برسید. یا با لبخند زدن، زیباتر به نظر بیایید.
دوران نوجوانی، دوران استرسهاست و احساست منفی زیاد به سراغ افراد میآید. شما باید این افکار مخرب و سمی را از خود دور کنید. درصورتی که جلوی این افکار را نگیرید، تاثیرات مخربی در عزت نفستان ایجاد میکند.
یک روش جالب برای دورکردن فکرهای بد و استرسزا، استفاده از کش است. یک کش لاستیکی را دور مچ دست خود انداحته و زمانی که فکر بدی به ذهنتان رسید با کشیدن و رهاکردن ناگهانی کش و ضربه زدن به دستتان، آن را دور کنید. با استفاده از این روش بعد از مدتی ذهنتان عادت کرده و شما میتوانید افکار منفی را به راحتی کنترل کنید.
هورمون اندروفین تسکین کننده طبیعی بدن میباشد که هنگام ورزش در بدن ترشح خواهد شد. ترشح هورمون اندروفین است که باعث میشود شما زمانی که ورزش میکنید، احساس شاد و خوبی داشته باشید.ورزش باعث میشود استرس شما کم شده و حس بهتری به خود داشته باشید که نتیجه همه آنها باعث افزایش عزت نفس میشود.
تنها کسی که میتواند روی شما و عزت نفستان تاثیر بگذارید شمایید. ما در مطلب تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس بیان کردیم که عزت نفس حسی کاملا درونی است و سخنان و رفتار سایر افراد تاثیر چندانی روی آن ندارد. اگر حس بدی درون خود دارید، مقصر شمایید چراکه قطعا منتقل کننده این حس خودتان هستید. هیچ شخصی جز شما نمیتواند این کار را انجام دهد یا این حس را از بین ببرد.
دوران نوجوانی حساسترین دوران زندگی هر فردی است که درصورت عدم توجه به آن و عدم مراقبت از سلامت روانی در این دوران، آسیب جدی به روح ما وارد میشود. یکی از فاکتورهای مهم در این دوران، عزت نفس است. عزت نفس در نوجوانان بسیار مهم است و باید در جهت حفظ و افزایش آن تلاش کنید و اجازه ندهید ارتعاشات دوران بلوغ روی آن تاثیر بگذارد.